Xalqın varlığı onun dilində təcəssüm edərək onu bütün zamanların sınağından qoruyur
Xalqın varlığı onun dilində təcəssüm edərək onu bütün zamanların sınağından qoruyur.
Tarixi keçmişini, kimliyini, necəliyini, mədəni xüsusiyyətlərini dərk etmək öz ana dilinə sahib
çıxmaqla başlayar. Ana dili xalqın mübarizə əzmini, min illərin sınağından çıxan cəsarətini
ortaya qoymağın ən bariz nümunəsidir. Tariximizə nəzər saldıqda görürük ki, tarixi
sınaqlarımız heç də asan olmayıb. Strateji əhəmiyyətli yerdə yerləşən ölkəmiz hər zaman
işğalçı dövlətlərin diqqətini çəkib. Beləcə zaman-zaman işğala məruz qalarkən milli
kimliyimizə, adət-ənənələrimizə, ana dilimizə qarşı təcavüzlərə məruz qalmışdıq. Lakin
sınaqlarımız nə qədər çətin olubsa, mübarizə əzmimizdə bir o qədər güclü olub. Biz dilimizə,
adət-ənənələrimizə, milli kimliyimizə sahib çıxmağı bacarmışıq.
Zaman-zaman Ana dilinin inkişafında süni maneələrlə qarşılaşmışıq. SSRİ tərkibinə
qatıldıqdan sonra bu proses daha da sürətənmişdi. 70-ci illərin ortalarından başlayaraq SSRİ-
ni təşkil edən respublikaların ictimai-siyasi həyatında dil məsələsi yenidən gündəmə gətirildi.
SSRİ Konstitusiyasının qəbulundan sonra milli dillərin sıxışdırılması prosesi daha da
gücləndirildi. Belə bir şəraitdə ana dili məsələsinin təbliği ilə məşğul olmaq cəsarət tələb
edirdi. 30-ci illərdə dil məsələsini qabardanlar Sibirə sürgün olunurdu. Hətta milli
respublikaların rəhbərləri də ana dili məsələsini gündəmə gətirməkdə aciz idilər. Dövlət dili
uğrunda ardıcıl mübarizə aparan Ulu Öndər Heydər Əliyevin cəsarətli mövqeyi dilimizin
qorunması mübarizəsində əhəmiyyətli addım idi. Bütün süni məhdudiyyətlərə rəğmən Ulu
Öndər Heydər Əliyev ana dili məsələsində öz mövqeyini hər zaman çox qətiyyətlə qorumağa
müvəffəq olmuşdur. Dövlət dili uğrunda ardıcıl mübarizə aparan Ümummilli Lider ziyalıları,
xalqı ana dilinin dövlət dili kimi yaşamaq hüququ uğrunda mübarizəyə cəlb edərək bütün
qüvvələri səfərbər etmişdir. Böyük tarixi şəxsiyyət SSRİ Konstitusiyası haqqında danışarkən
öz nitqində xüsusi olaraq vurğulamışdır ki, Konstitusiya vətəndaşlara təhsil hüququ vermişdir.
Bu hüquq ana dilində oxumaq imkanı ilə təmin olunur.
Müstəqilliyin əsas şərtlərindən biri dövlət dili statusunun olmasıdır. Ümummilli Lider
Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsində əvəzsiz rolu olmuşdur.
1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist
Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr
olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü
maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunmuşdur: “Azərbaycan Sovet Sosialist
Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir.” Ulu öndər öz nitqlərində dilimizin əhəmiyyətini
yüksək qiymətləndirmişdir. “Müxtəlif dillərə mənsub olan insanlar Azərbaycan dilini sadəcə
eşidərək, onun mənasını o qədər bilməyərək, Azərbaycan dilinin nə qədər şeirə bənzədiyini,
xoş ahəngli olduğunu dəfələrlə qeyd ediblər. Biz dilimizlə fəxr etməliyik. Dil hər bir millətin
milliliyinin əsasıdır. Ona görə də hər bir gənc öz ana dilini, Azərbaycan dilini, müasir
Azərbaycan dilini gərək ən incəliklərinə qədər bilsin və bu dildən istifadə etsin. Biz müstəqil
Azərbaycanda Azərbaycan dilini dövlət dili etdiyimiz kimi, cəmiyyətimizdə də, xalqımızın
içində də Azərbaycan dilini mütləq hakim dil etməliyik.” - Ulu Öndər Heydər Əliyev.
Azərbaycan dilinin inkişafında mühüm rol oynamış vacib qanunverici təşəbbüslər irəli
sürülmüşdür. 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hazırlanarkən dövlət
dilinin necə adlandırılması ilə bağlı müxtəlif təkliflər irəli sürülmüşdür. Təkliflərin çox böyük
əksəriyyətində ana dilimizin Azərbaycan dili adlandırılması dəstəklənirdi. Geniş
müzakirələrdən sonra 1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş
Konstitusiyanın 21-ci maddəsində Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin Azərbaycan dili
olması öz əksini tapmışdır. Dövlət dilinin tətbiqi müstəqilliyimizin əsas əlamətlərindən biridir.
Müstəqil Azərbaycan dövlətinin dil siyasətinin müəyyənləşməsi, formalaşması və
möhkəmləndirilməsi baxımından müstəsna əhəmiyyət daşıyan “Dövlət dilinin tətbiqi işinin
təkmilləşdirilməsi haqqında” 2001-ci il 18 iyun tarixli Fərman dövlət dili ilə bağlı hərtərəfli və
geniş məlumatları özündə ehtiva edir. Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış
sözügedən Fərman əsasında Azərbaycan Prezidenti yanında Dövlət Dil Komissiyası
yaradılmışdır. Belə məsələlərdən biri də Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi idi. Ulu
Öndərin “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” 2001-ci il
9 avqust tarixli Fərmanına əsasən hər il avqustun 1-i ölkəmizdə Azərbaycan əlifbası və
Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir. Bu mənada Azərbaycan dilinin qloballaşma dövrünün
mənfi təsirlərindən qorunması və inkişaf etdirilməsi istiqamətində Ulu Öndərin səyləri
xalqımız üçün əvəzedilməz töhfələrdir.
Azərbaycan dilinin dövlət dili olaraq işlədilməsi müstəqil dövlətçiliyinin başlıca
əlamətlərindən biridir. “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunu 2002-ci il 30 sentyabr tarixində qəbul edilmişdir. Qanuna əsasən
Azərbaycan Respublikası Azərbaycan dilinin dövlət dili olaraq işlədilməsini öz müstəqil
dövlətçiliyinin başlıca əlamətlərindən biri sayır, onun tətbiqi, qorunması və inkişaf etdirilməsi
qayğısına qalır, dünya azərbaycanlılarının Azərbaycan dili ilə bağlı milli-mədəni özünüifadə
ehtiyaclarının ödənilməsi üçün zəmin yaradır. Həmin Qanun Azərbaycan Respublikası
Konstitusiyasına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasında Azərbaycan dilinin dövlət dili
kimi hüquqi statusunu nizamlayır. Dövlət başçısı İlham Əliyevdə hakimiyyəti dövründə ana
dilimizə xüsusi qayğı və sevgi göstərmişdir. Çıxışlarında ana dilinin əhəmiyyətini, vacibliyini
dəfələrlə qeyd etmişdir. “Azərbaycan dilinin qorunması hər kəsin borcudur. Zənginliyi nöqteyi-
nəzərindən Azərbaycan dilinin dünya dilləri arasında xüsusi yeri vardır. Son vaxtlar
Azərbaycan dilinə daxil edilən bəzi kəlmələr dilin dəyişilməsinə səbəb olur. Dilin orijinallığının
qorunması məsələsi media ilə bağlı qurumların, eləcədə telekanalların da öhdəsinə yeni
vəzifələr müəyyən edir. Ümummillli Lider də öz çıxışlarında Azərbaycan dilinin saflığının
qorunması üçün çağırışlar edir, dilimizin türk dilləri ailəsində xüsusi müstəqil mövqeyini
vurğulayırdı. Ümummmili Liderin təşəbbüsü ilə hər il Azərbaycanda avqustun 1-i Azərbaycan
əlifbası və dili günü kimi qeyd olunur.”
Bugün hər bir Azərbaycan vətəndaşı şanslıdır ki, öz ana dilindən sevgi, qürur ilə bəhs
edir. Dəyərlərimiz bizdən sonrakı nəsillərə ana dilimizin gözəlllikləri ilə ötürülür.Dilimizin
zənginliyi, rəngarəngliyi xalqımızın qüdrətinin simvoluna çevrilib.
Mənzər Ağabəyova,
Xəzər rayonu, 156 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi
