Milli Kimliyin Mühüm Təntənəsi
01 avqust tarixi ölkəmizin milli kimliyinin, mədəniyyətinin və tarixinin əhəmiyyətini vurğulamaq üçün olduqca vacib bir gündür. Həmin gün, Ulu Öndər Heydər Əliyevin 2001-ci il tarixli müvafiq Sərəncamı ilə Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü kimi tarixə düşməklə hər bir azərbaycanlının öz dilinə və əlifbasına olan sevgisini və ehtiramını ifadə etmək üçün mühüm bir fürsət olaraq qarşımıza çıxır.
Həmin günün tarixinə nəzər salsaq, Azərbaycan Respublikası bir əsrdə ikinci dəfə müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra milli kimlik və mədəniyyətin gücləndirilməsi məqsədilə bir çox islahatlar həyata keçirdi. Bu islahatlardan biri də latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçid idi. Latın qrafikalı əlifbaya keçid, xalqımızın mədəniyyətini və dilini qlobal arenada daha tanınan və istifadə olunan hala gətirmək məqsədi daşıyırdı. Bu keçid həm də ölkəmizin qərbə doğru inteqrasiya etməsi və beynəlxalq aləmdə daha asan anlaşılması üçün mühüm addım oldu.
Azərbaycan dili isə, Azərbaycan xalqının əsas ünsiyyət vasitəsi olmaqla yanaşı, eyni zamanda mədəniyyətimizin, ədəbiyyatımızın və tariximizin qoruyucusudur. Dildəki zənginlik, ədəbiyyatımızın əsrlər boyu inkişaf etməsinə şərait yaratmış və bir çox dahi yazar və şairlərin əsərləri vasitəsilə dünya mədəniyyətinə böyük töhfələr vermişdir.
Məlumat üçün qeyd edək ki, Azərbaycan dili türk dilləri qrupuna aiddir və Altay dilləri ailəsinin üzvüdür. Bu dil qrupuna daxil olan digər dillər türk, türkmən, özbək, qazax və başqa dillərdir. O da vurğulanmalıdır ki, tarix boyunca ölkəmizdə müxtəlif əlifbalar, o cümlədən, ərəb, latın və kiril əlifbaları istifadə olunmuşdur. Bu, dilin və mədəniyyətin inkişafında mühüm rol oynasa da, bir sıra çətinliklər də yaratmışdır. Bu çətinliklər dilin yazılı formalarının dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq müxtəlif dövrlərdə ortaya çıxmışdır. İlk növbədə, ərəb əlifbası Azərbaycan dilinin fonetik xüsusiyyətlərinə tam uyğun deyildi. Ərəb dilində olmayan bəzi səslər Azərbaycan dilində mövcud idi və onların ifadəsi üçün xüsusi işarələrdən istifadə olunurdu. Ərəb əlifbasının mürəkkəbliyi və xüsusi qaydaları yazı prosesini çətinləşdirirdi. Bu əlifba ilə yazmaq və oxumaq xüsusi təlim və təcrübə tələb edirdi. Daha sonra, kiril əlifbasına keçid siyasi motivli bir qərar idi və xalqın iradəsi ilə həyata keçirilməmişdi. Bu, mədəni və milli kimlik məsələlərində müəyyən narazılıqlara səbəb oldu. Digər bir tərəfdən, kiril əlifbasına keçid, yazılı ədəbiyyatın və elmi materialların yenidən işlənməsi və çap edilməsini tələb edirdi. Bu isə böyük vaxt və maliyyə vəsaiti tələb edirdi. Və nəhayət 1990-cı illərin əvvəllərində daha əvvəl də 1929-1940-cı illərdə istifadə olunan latın əlifbasına keçid baş tutdu. Latın əlifbasına keçid milli kimliyin və mədəniyyətin qorunması və gücləndirilməsi məqsədilə həyata keçirildi. Latın qrafikası daha çox türk dilləri ilə uyğundur və bu, dilimizin fonetik xüsusiyyətlərini daha dəqiq əks etdirir. Eyni zamanda, latın əlifbası beynəlxalq arenada daha geniş istifadə olunur. Bu keçid, Azərbaycanın qlobal arenada daha tanınan və anlaşılır bir ölkə olmasına kömək etdi.
Sonda vurğulamaq istərdim ki, Azərbaycan dili, onun zəngin tarixi və mədəni irsi ilə fəxr etdiyimiz bir milli sərvətdir. Dilimizin qorunması və inkişafı üçün hər bir azərbaycanlının üzərinə böyük məsuliyyət düşür.
Vəfa Hüseynova
Pirallahı RİH başçısı Aparatının Hüquq şöbəsinin məsləhətçisi
