Azərbaycan dünyada söz azadlığının qorunduğu, mətbuatın yüksək səviyyədə inkişaf etdiyi dövlətlər sırasındadır
Mətbuat cəmiyyətin güzgüsüdür. Məlum olduğu kimi ölkədə ilk mətbu orqan
olan “Əkinçi” qəzetinin əsası Həsən bəy Zərdabi tərəfindən 22 iyul 1875-ci ildə
qoyulmuşdur. Məhz həmin gün – 22 iyul günü 1991-ci ildən Azərbaycanda Milli
Mətbuat günü kimi qeyd olunur. Görkəmli maarifçi, təbiətşünas alim, publisist,
mütəfəkkir Həsən bəy Zərdabinin əsasını qoyduğu “Əkinçi” qəzeti ilə xalqımızın
milli oyanışında yeni səhifə açılıb. 1875-ci ildə “Əkinçi” qəzetinin işıq üzü
görməsi ilə əsası qoyulan Azərbaycan mətbuatı olduqca böyük inkişaf yolu keçib.
Keçən iki əsrə yaxın dövrdə bir sıra problemlərlə üzləşən, həmçinin, ağır
sınaqlardan çıxan Azərbaycan mətbuatı bu gün müasir dünyada özünə layiqli yer
tapa bilib. Ümumiyyətlə, demokratiyanın əsas göstəricilərindən sayılan söz
azadlığı prinsipi dövlətlərin, xalqların inkişafında, cəmiyyətlərin formalaşmasında
müstəsna rol oynayır. Eyni zamanda, Azərbaycanda inkişafın kompleks təmini
həm də bu prinsipə sadiqlikdən irəli gəlir.
Bu gün ölkəmiz dünyada söz azadlığının qorunduğu, mətbuatın yüksək
səviyyədə inkişaf etdiyi dövlətlər sırasındadır. Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır
ki, ölkəmizdə azad sözün inkişafı və mətbuatın yüksək müasir standartlara
yiyələnməsi Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin adı ilə
bağlıdır. İstər 1969-cu ildə Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dönəmlərdə, istərsə də
xalqımızın təkidli tələbi ilə 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev ölkəmizdə mətbuatın inkişafı, söz azadlığının
bərqərar olması istiqamətində mühüm addımlar atdı.
Tarixdən bəlli olduğu kimi, 1918-ci ildə yaradılan Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyətinin süquta uğraması və 1920-ci ildə Sovet rejiminin qurulması həmin
dönəmlərin Azərbaycanı üçün bir sıra sahələrdə böhran yaratdığı kimi, hələ təzə-
təzə çiçəklənən milli düşüncənin, milli mətbuatın da qarşısında böyük bir sədd
çəkdi. Sonrakı dövrlərdə isə artıq Sovet təbliğatı tam şəkildə bütün sahələrdə tətbiq
edilməyə başlandı. Düzdür, ali məktəb səviyyəsində jurnalistika tədris edilsə də,
Azərbaycan dilinin artıq sıradan çıxmaq üzrə olması, get-gedə milli vətənpərvərlik
hisslərinin sıradan çıxarılmasına cəhd göstərilməsi Azərbaycanda mətbuatın
inkişafında böyük maneələr yaradırdı.
Bununla belə, totalitar Sovet rejiminin senzura maşını milli mətbuat
ənənəsinin inkişafını dayandırsa da, peşəkarlıq baxımından bu sahədə müəyyən yol
qət edildi. Eyni zamanda, bütün çətinliklərin bir dönüş nöqtəsi olduğu kimi,
Azərbaycanın milli mətbuatının da xilas günü yetişdi. 1969-cu ilin 14 iyulunda
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin Azərbaycanın Kommunist Partiyası
Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçilməsi digər sahələr kimi, mətbuatın da
inkişafında əsaslı dönüş yaratdı. Belə ki, Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev hər
zaman Azərbaycan dilinə böyük qiymət verdiyini nümayiş etdirirdi. 1978-ci ildə
qəbul olunan Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Konstitusiyasında məhz
Ulu öndərin təşəbbüsü ilə dövlət dilinin Azərbaycan dili kimi təsbit olunması isə
demək olar ki, bütün qaranlıqlara işıq saçdı. Bu isə özü-özlüyündə ana dilimizdə
çap olunan qəzetlərin daha da populyarlaşmasına, milli mətbuatın daha da
təkmilləşməsinə yol açdı.
Beləliklə, məhz həmin dövrdə istər ədəbi, istərsə də mətbu sahədə yüksək
irəliləyişlər nəzərə çarpmağa başladı. Həmin vaxtlarda Azərbaycan dilində
qəzetlərin sayı artırıldı, televiziyada verilişlərin Azərbaycan dilində yayımı
genişləndirildi. Ulu öndər Heydər Əliyev Bakı Dövlət Universitetinin
“Jurnalistika” fakültəsində ixtisaslı kadrların hazırlanması istiqamətində
əhəmiyyətli addımlar atdı. Azərbaycanda nəşr olunan çap mətbuatı demək olar ki,
ittifaq miqyasında peşəkarlıq səviyyəsinə və digər parametrlərinə görə seçilirdi.
Artıq Azərbaycan mətbuatı uzun onilliklərlə qadağan olunan milli adət-
ənənələrimizdən, milli tariximizdən, mədəniyyətimizdən, dilimizdən yazmağa
başladı, bu məsələlər geniş təhlil olunaraq təbliğ edildi. Ulu öndər Heydər Əliyevin
şəxsi təşəbbüsü ilə Azərbaycan Dövlət Universitetinin “Jurnalistika” fakültəsinin
əlaçı tələbələri Moskva Dövlət Universitetinə oxumağa göndərildilər. Bu isə
Azərbaycan milli jurnalistika məktəbinin formalaşmasında, müasir jurnalistikanın
inkişafında mühüm və müstəsna rolunu oynadı.
1991-ci ildə əldə olunan müstəqilliklə bərabər ölkənin başının üstünü qara
buludlar aldı. Təsadüfi şəxslərin ölkə rəhbərliyinə gəlməsi, silahlı qruplaşmaların
mübarizə aparması və ölkədə qeyri-sabit vəziyyətin yaranması təbii olaraq
mətbuatın da inkişafına maneələr törədirdi. AXC-Müsavat hakimiyyətinin
jurnalistikaya, bu hakimiyyət təmsilçilərinin jurnalistlərə münasibəti onların
hakimiyyətdə təmsil olunma səviyyələri ilə adekvat idi. Məhz həmin hakimiyyətin
dövründə jurnalistlərə qarşı sui-qəsdlərin planlaşdırılması, özbaşınalıq, mətbuat
işçilərini təqib etmə sanki dəbə mindi. Hətta bəzi hüquq-mühafizə orqanlarına
rəhbərlik edən şəxslər açıq-aşkar televiziyalara silahlı basqın etməkdən, canlı
efirdən jurnalisti təhqir, təhdid etməkdən belə çəkinmirdilər. Mətbuatın inkişafına
mane olmaq, azad sözü boğmaq üçün 1992-ci ildə yaradılan hərbi senzura yazılı
mətbuatın vəziyyətini daha da ağırlaşdırırdı.
Amma yenə də Ulu öndər Heydər Əliyev xalqımızın köməyinə çatdı, milli
dəyərlərimizi məhv olmaqdan növbəti dəfə xilas etdi. Ümummilli liderimiz Heydər
Əliyevin 1993-cü ilin iyununda xalqın təkidli tələbi ilə yenidən siyasi hakimiyyətə
qayıtması bütün sahələrdə olduğu kimi mətbuatın inkişafında da mühüm
dəyişikliklərə səbəb oldu. Ulu öndərimiz deyirdi: “Respublikamız dövlət
müstəqilliyi qazandıqdan sonra milli və bəşəri dəyərləri rəhbər tutan Azərbaycan
mətbuatı demokratiya və aşkarlığın mühüm vasitəsi kimi xalqımıza öz ali
məqsədlərini həyata keçirmək yolunda müstəsna xidmətlər göstərmişdir”.
Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin yaradılması, vətəndaşların
təhlükəsizliyinin təmini, sosial-iqtisadi problemlərin həlli söz, fikir azadlığının
qorunması sahəsində əsaslı irəliləyişlərə şərait yaratdı. Mətbuat orqanlarının azad
fəaliyyətinə yaradılan şərait, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi
istiqamətində görülən tədbirlər ölkədə fikir plüralizminin genişləndirilməsinə yol
açdı. Müstəqil kütləvi informasiya vasitələrinin təsis edilməsi milli mətbuat
ənənəsinin davam etdirilməsinə təkan verdi.
1998-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında söz, fikir və məlumat azadlığının
təmin edilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Fərmanın imzalanması ölkə
mətbuatının inkişaf tarixində mühüm hadisə kimi qiymətləndirilir. Bu Fərman
kütləvi informasiya vasitələrinin sərbəst inkişafı, onların cəmiyyətin dinamik
şəkildə demokratikləşməsinə təsir edən qüdrətli vasitəyə çevrilməsi yolunda dövlət
siyasətinin həyata keçirilməsində mühüm addım sayıldı. Məhz Ulu öndər Heydər
Əliyevin imzaladığı bu Fərmanla Mətbuatda və digər Kütləvi İnformasiya
Vasitələrində Dövlət Sirlərini Mühafizə edən Baş İdarə ləğv edildi, hərbi senzura
yaradılması haqqında 16 aprel 1992-ci il tarixli fərman və bütün informasiya
yayımı üzərində nəzarət tətbiq edilməsi ilə bağlı 15 aprel 1993-cü il tarixli
sərəncam qüvvədən düşdü. 1999-cu ilin sonunda qəbul olunan “Kütləvi
informasiya vasitələri haqqında” yeni qanun mətbuatda demokratik prinsiplərin
daha da möhkəmləndirilməsinə xidmət etdi. Bu sənəd Azərbaycanda mətbuatın
inkişafına mane olan bir sıra bürokratik əngəllərin aradan qaldırılmasına yol açdı.
Dövlət qeydiyyatı ləğv olundu və yeni mətbuat orqanlarının təsis olunması
prosedurası asanlaşdırıldı. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin mətbuatın
inkişafı ilə bağlı tədbirləri davamlı şəkil aldı. 2000-ci ilin martında Ulu öndərin
Sərəncamı ilə “2000-2001-ci illərdə kütləvi informasiya vasitələrinin maddi-
texniki şəraitinin yaxşılaşdırılması üzrə tədbirlər Proqamı” təsdiq olundu, Mətbuat
və İnformasiya Nazirliyi ləğv edildi, Milli Mətbuat, Teleradio və İnternet Şurası
yaradıldı.
Ulu öndər Heydər Əliyev bir sıra qəzetlərin “Azərbaycan” nəşriyyatına olan
borclarını dondurdu. Bundan başqa, Ulu öndərimiz cəmiyyətdə jurnalistlərə
münasibətin formalaşmasında mühüm rol oynadı. Şəxsi təşəbbüsləri ilə
jurnalistlərlə, qəzet baş redaktorları ilə keçirdiyi görüşlər Ümummilli liderimiz
Heydər Əliyevi mətbuatın problemləri ilə daha yaxından tanış etdi. Bütün ölkə
jurnalistləri Ulu öndər Heydər Əliyevi təkcə ölkə başçısı kimi deyil, həm də bir
dost, onların zəhmətinə qiymət verən yaxın sirdaş kimi qəbul edirdi. Bunun
nəticəsi idi ki, 2002-ci ildə Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev “RUH”
Azərbaycan Jurnalistlərinin Müdafiə Komitəsi tərəfindən keçirilən sorğu
nəticəsində “Jurnalistlərin dostu” mükafatına layiq görüldü.
Əsası Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan mətbuatın
inkişafına dövlət qayğısı siyasəti bu gün də Prezident İlham Əliyev tərəfindən
davam etdirilir. Bu gün Azərbaycan hakimiyyəti ölkəmizdə söz azadlığının,
vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında maraqlıdır. Və əsası Ulu öndərimiz tərəfindən
qoyulan siyasətin uğurla davam etdirilməsi Azərbaycanda söz, fikir azadlığının
yaradılmasını təmin edib. Bu isə ölkəmizi dünyada sözə, insan hüquqlarına hörmət
edən ölkə kimi tanınmasına yol açıb.
Bütün mətbuat işçilərini təbrik edir, onlara bu şərəfli peşələrini yerinə
yetirməkdə yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.
Vüqar İsayev
YAP Göygöl rayon təşkilatının sədri
