Ölkəmizin xarici siyasətində Pakistan İslam Respublikasının xüsusi yeri var
Məlum olduğu kimi, Prezident İlham Əliyev iyulun 11-də Pakistana rəsmi səfər edib. Səfər Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərifin dəvəti ilə baş tutub. Qeyd edək ki, Azərbaycanın müstəqil xarici siyasət strategiyasını uğurla həyata keçirməsi ölkəmizin dünya miqyasındakı nüfuzunu xeyli artırıb. Məhz bunun nəticəsidir ki, hazırda dövlətimizin beynəlxalq aləmdəki mövqeyi xeyli möhkəmlənib, əlaqələri genişlənib, dünyada söz sahibinə çevrilib. Son dövrlər Azərbaycan ilə Cənub-Şərqi Asiyanın nəhəng dövlətlərindən biri olan Pakistan arasında münasibətlərdə də canlanma müşahidə olunur. Azərbaycanın xarici siyasətində Pakistan İslam Respublikasının xüsusi yeri və əhəmiyyəti var. Qardaşlıq telləri ilə bir-birinə sıx bağlanan xalqlarımızın və dövlətlərimizin birliyi tarixin sınaqlarından çıxıb. Bu birlik günümüzün gerçəkliyi və gələcək qarşılıqlı əlaqələrimizin daha da genişlənməsinin etibarlı təminatıdır. Ölkə liderlərinin yüksək səviyyəli səfərləri və görüşlər bu fəaliyyəti daha da genişləndirir.
Onu da qeyd edək ki, Pakistan İslam Respublikası dünyada sülhməramlı hərbi missiyaları həyata keçirən ölkə kimi də tanınır. Pakistan Cənubi Asiyanın, İslam Şərqinin və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının ən fəal, nüfuzlu və hərbi-siyasi baxımdan güclü dövlətlərindən biridir. Pakistan İslam Respublikası Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini 12 dekabr 1991-ci ildə tanıyaraq bu addımı atan ilk dövlətlər sırasındadır. İki ölkə arasında diplomatik əlaqələr 1992-ci il iyunun 9-da qurulmuş, 1993-cü il martın 12-də isə Pakistanın Azərbaycanda səfirliyi açılmışdır. İki ölkə arasında təmaslar və qarşılıqlı səfərlər Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin 1994-cü ilin dekabrında Kasablankada Pakistanın ovaxtkı Baş naziri Benazir Bhutto ilə görüşündən sonra başlayıb. Bu görüşlə ikitərəfli münasibətlər yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. Son otuz ildə Azərbaycan və Pakistan hökumətləri arasında möhkəm dostluq əlaqələri qurulub və inkişaf edərək strateji tərəfdaşlığa çevrilib. İki ölkə müxtəlif beynəlxalq məsələlər üzrə bir-birini dəstəkləyir və sıx diplomatik əlaqələr saxlayır. Azərbaycanla Pakistan arasında münasibətlərin mühüm aspektlərindən biri də bir-birinin ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə ümumi dəstəkdən ibarətdir. Məsələn, Azərbaycan Pakistanı Kəşmir məsələsində dəstəkləyir, Pakistan isə Azərbaycanla həmrəy olduğunu bildirərək Ermənistanla diplomatik əlaqələr qurmur. 1995-ci ilin oktyabrında Bakıda "Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Pakistan İslam Respublikası Hökuməti arasında Hökumət səviyyəsində Azərbaycan-Pakistan Birgə Komissiyasının yaradılması haqqında Protokol" imzalanıb, 2000-ci ildə isə Birgə Komissiyanın 1-ci iclası keçirilib. Bununla da iki ölkə arasında iqtisadi münasibətlərin əsası qoyulub.
Hər iki ölkə prezidentlərinin qarşılıqlı səfərləri zamanı aparılan danışıqlar münasibətlərimizin keyfiyyətcə yeni səviyyəyə yüksəlməsi üçün əsaslı zəmin yaradıb. Ölkələrimiz arasında imzalanmış 36 sənəd əməkdaşlığımızın hüquqi bazasını təşkil edir. 2015-ci ildə Bakıda imzalanmış "Azərbaycan Respublikası ilə Pakistan İslam Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında" Birgə Bəyannamə isə əlaqələrimizin yüksək səviyyəsinin göstəricisidir. Mövcud olan geniş mədəni, humanitar münasibətlər xalqlarımızın bir-birinə daha da yaxınlaşmasına xidmət edir. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən Pakistanda mühüm sosial-humanitar layihələr həyata keçirilir. Bu xeyirxah əməllərinə görə Mehriban xanım Əliyeva 2015-ci ildə Pakistanın "Hilal-e Pakistan" ordeni ilə təltif olunub.
Prezident İlham Əliyev Pakistanla əlaqələrin inkişafına xüsusi önəm verir və ölkənin ali siyasi rəhbərliyi ilə qarşılıqlı inam və etimada əsaslanan yüksək səviyyəli münasibətlər saxlayır. Bu da ölkələrimiz arasında ikitərəfli münasibətlərin inkişaf dinamikasına mühüm təkan verir və müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın genişlənməsində xüsusi rol oynayır. Dövlətimizin başçısının 2005-ci il aprelin 12-13-də Pakistana rəsmi səfəri, eləcə də 2017-ci il 28 fevral-1 mart tarixlərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 13-cü Zirvə toplantısında iştirak etmək üçün dost ölkəyə işgüzar səfəri ikitərəfli əlaqələrdə yeni səhifə açıb, əməkdaşlığın yeni inkişaf perspektivlərini müəyyənləşdirib.
Ötən il iyunun 15-də Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri müxtəlif sahələrdə ikitərəfli əlaqələri əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirib. Pakistanın Baş naziri ilə birgə mətbuata bəyanatla çıxış edən Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, iki ölkə arasında münasibətlər birgə tarix, mədəniyyət, din, həmrəylik və qarşılıqlı dəstək üzərində qurulub: "Biz Pakistana minnətdarıq ki, işğal dövründə Azərbaycana dəstək verib və 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı da bizə güclü dəstək göstərib. Azərbaycan xalqı çox gözəl bilir ki, 44 günlük müharibə dövründə kim bizimlə bir yerdə idi. Bu, Türkiyə və Pakistan idi. Hər iki ölkə müharibə zamanı ciddi siyasi dəstək nümayiş etdirdi".
Vətən müharibəsindən dərhal sonra Azərbaycanın işğaldan azad etdiyi ərazilərin bərpasına başlaması Qarabağ bölgəsini bir çox dövlətlər üçün iqtisadi maraq məkanına çevirib. Bununla belə, Azərbaycan Qarabağın dirçəldilməsində özünün daxili resursları ilə yanaşı, Vətən müharibəsində ona siyasi və mənəvi dəstəyini ifadə edən dost dövlətlərlə əməkdaşlıq etməkdə və həmin ölkələri işğaldan azad etdiyi ərazilərdə müxtəlif iqtisadi layihələrin təşviqinə, bir sözlə, sərmayələrin cəlb edilməsində maraqlı olduğunu bəyan edib. Bu baxımdan Azərbaycanın dost Pakistan dövləti ilə münasibətləri xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Pakistan Azərbaycanın işğaldan azad olunan ərazilərində də potensial investor ölkələrdən biridir. İqtisadi əməkdaşlıq Azərbaycanla Pakistan arasında münasibətlərin mühüm aspektidir. Bunun üçün böyük potensial var. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin artırılması mümkündür. Hər iki dövlət öz aralarında ticarət və investisiya sahəsini inkişaf etdirməyə çalışır. 2021-ci ildə Pakistan-Azərbaycan İqtisadi Əməkdaşlıq Palatasının yaradılmasından sonra ikitərəfli iqtisadi əlaqələr və ticarət genişlənib. Bu palatının yaradılması iqtisadi əlaqələrin inkişafına böyük dəstəkdir. 2023-cü ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsinin həcmi 27 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Pakistan tərəfi Azərbaycan şirkətlərinin bu ölkəyə sərmayə qoymasında maraqlıdır. Hazırda Azərbaycanda 3600-dən çox Pakistan şirkəti qeydiyyata alınıb və sənaye, kənd təsərrüfatı, tikinti, ticarət, nəqliyyat və xidmət sahələrində aktiv fəaliyyət göstərirlər. Hər iki ölkə müxtəlif təşəbbüslər və birgə səylər vasitəsilə iqtisadi əməkdaşlığı möhkəmləndirməyə davam edir. Onlar ticarətin genişləndirilməsinin, investisiyaların təşviqinin və iqtisadi əməkdaşlığın yeni imkanlarının araşdırılmasının əhəmiyyətini vurğulayaraq son nəticədə iqtisadi əlaqələrin dərinləşməsini və qarşılıqlı tərəqqini hədəfləyirlər. Enerji resursları ilə zəngin olan Azərbaycan Pakistana neft və qaz ixrac etmək potensialına malikdir. Hər iki ölkə energetika sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını, o cümlədən boru kəmərlərinin tikintisi və maye təbii qaz idxalı üzrə layihələrin reallaşdırılması imkanlarını nəzərdə tuturlar.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına sədrliyi çərçivəsində ötən il oktyabrın 10-da Şuşa şəhərində İƏT-ə üzv ölkələrin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 27-ci iclası keçirilib. İclasda üzv ölkələrin və müşahidəçilərin, beynəlxalq tərəfdaşların və İƏT-in ixtisaslaşmış strukturlarının nümayəndələrinin çıxışları dinlənilib, regional əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsi ilə bağlı təşəbbüslər və təkliflər müzakirə edilib. İclasda Azərbaycanın və Pakistanın iqtisadiyyat və ticarət əlaqələrini gücləndirmək əzmində olduqları bir daha təsdiq edilib. Pakistan Azərbaycanın Türkiyədən sonra dünyadakı ikinci əsas strateji müttəfiqi hesab olunur. İki ölkə arasında həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli intensiv münasibətlər mövcuddur. İndiyədək hər iki ölkə BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər beynəlxalq, regional qurumlarda eyni mövqedən çıxış edib. 2023-cü il iyunun 12-də Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın, 15-də isə Pakistanın Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərifin Azərbaycana səfəri ölkələrimiz arasında strateji müttəfiqlik, dostluq və qardaşlıq əlaqələrinin əyani təzahürüdür. Azərbaycan və Pakistan təhlükəsizlik və müdafiə sahəsində də əməkdaşlıq edir. Hər iki ölkə beynəlxalq təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsini və terrorizmə qarşı mübarizəni dəstəkləyir. Hərbi əməkdaşlığa təcrübə mübadiləsi, birgə təlimlərin keçirilməsi və silah tədarükü daxildir. Azərbaycan, Türkiyə və Pakistanın silahlı qüvvələri mütəmadi qaydada birgə təlimlər keçirəcəklər. Bu barədə iyulun 3-də Astanada Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Pakistan İslam Respublikasının Baş naziri Məhəmməd Şahbaz Şərif arasında üçtərəfli görüşdə razılıq ələ edilib. Görüşdə müdafiə və müdafiə sənayesi sahələrində əməkdaşlıq məsələlərinə toxunulub, 2021-ci ildə üç ölkənin xüsusi təyinatlılarının iştirakı ilə "Üç qardaş" şüarı altında keçirilən təlimlərin əhəmiyyəti vurğulanıb. Ölkələrimiz arasında mədəni əlaqələr də onların münasibətlərində mühüm rol oynayır.
Ən əsası, son vaxtlar iki ölkə hərbi-siyasi və iqtisadi əlaqələri intensivləşdirmək və mövcud potensialdan daha səmərəli istifadə etmək üçün səylərini əsirgəmirlər. Azərbaycanın Vətən müharibəsində qazandığı qələbə, regionda yaranan yeni reallıqlar və əməkdaşlıq imkanları ölkələrimiz arasında əlaqələrin dərinləşməsi istiqamətində yeni perspektivlər açır.
Eldəniz Səttarov,
YAP Göygöl rayon təşkilatı üzrə Köşkü kənd tam orta məktəb ərazi partiya təşkilatının sədri
